OM#04 Opuszczony Cmentarz
Nowy cmentarz żydowski w Mikołowie otwarto w rozwidleniu ulic Starej Drogi i Żorskiej na przełomie XVIII w. Zajmuje on obszar około 0,5 hektara. Niegdyś przy wejściu znajdował się dom przedpogrzebowy, a cały teren otoczony był ceglano-kamiennym murem. Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1726 r. i została odnaleziona na grobie Chama, syna Judy Lejba, zmarłego 26 lutego 1726 r. Pochówki trwały tu do początku lat 40tych XX w., a do dnia dzisiejszego zachowało się około 200 nagrobków. Posiadają one inskrypcje zarówno w języku niemieckim, jak i hebrajskim, a także bogatą symbolikę i zdobnictwo. Mimo że cmentarz przetrwał drugą wojnę światową w stanie niemalże nienaruszonym, w ostatnim roku wojny stał się świadkiem tragicznych wydarzeń. W styczniu 1945 r. przez Mikołów przechodził "marsz śmierci" więźniów z KL Auschwitz-Birkenau. Na mikołowskiej nekropolii pochowano około 60 z nich, którzy zmarli z wycieńczenia lub zostali dobici przez eskortujących ich Niemców. Wkrótce potem pod wschodnią ścianą muru cmentarnego Niemcy wykonali egzekucję na 14 więźniach - członkach ruch oporu, przywiezionych ciężarówką najprawdopodobniej z katowickiego więzienia. Ich zwłoki leżały pomiędzy macewami przez kilka dni, nim zostały pochowane. Obydwie tragedie upamiętniają stosowne pomniki.
Po wojnie cmentarz nie odzyskał swej funkcji, został zamknięty dla pochówków i zaczął niszczeć. Płyty nagrobne kradziono, wiele macew zostało przewróconych i połamanych. Pragnący zachować anonimowość jeden z byłych mieszkańców Mikołowa tak opisuje powojenne losy tej nekropolii: "Cały teren cmentarza był bardzo zaniedbany, a może raczej kompletnie zapomniany. Jeszcze kilka lat po wojnie było tam wiele nagrobków z prawdopodobnie bardzo drogich kamieni, które z biegiem lat "znikały". W pobliżu był dobrze prosperujący zakład kamieniarski i tajemnicą poliszynela było gdzie "zaopatruje się" w materiał. W latach sześćdziesiątych zostały już tylko nagrobki z piaskowca. Fragment cmentarza (front?) był wydzielony i umieszczona była tam mogiła więźniów z Oświęcimia, którzy zmarli w czasie ewakuacji obozu w styczniu 1945. Ta część była zadbana i pamiętam jako harcerze mieliśmy obowiązek porządkowania i składania kwiatów w tym miejscu. W domu grabarza, a raczej komórce przez lata mieszkała wielodzietna rodzina B. Ojciec rodziny był Cyganem i kilka razy zjeżdżały się tam cale tabuny, tradycyjne wozy i setki ludzi obchodząc przez kilka dni jakieś uroczystości (wesela?). Nas jako dzieci nic nie mogło powstrzymać, żeby tam zajrzeć, byliśmy zawsze chętnie przyjmowani, częstowani pieczenia z ogniska, chociaż po plecach zawsze przechodziły dreszcze, bo nie rozumieliśmy języka i zawsze zdawaliśmy sobie sprawę, że to wszystko dzieje się na cmentarzu".
W 1982 r. ostatecznie rozebrano rozgrabiony już w dużej mierze kamienny mur. Obrazu zniszczenia dopełniły kwaśne deszcze, które zaszkodziły przede wszystkim nowszym macewom.
W 1973 r. nekropolia mikołowska została wpisana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach do rejestru zabytków. W 1988 r. jej teren został uporządkowany i otoczony metalowym ogrodzeniem. Niestety nagrobki nie zostały objęte pracami konserwatorskimi, co grozi całkowitą utratą pozostałości po żydowskich mieszkańcach Mikołowa.
tekst: Małgorzata Frąckowiak
zdjęcia w powyżej: Maciej Śmieszny
informacje ze strony: http://www.kirkuty.xip.pl/mikolow.htm
Po wojnie cmentarz nie odzyskał swej funkcji, został zamknięty dla pochówków i zaczął niszczeć. Płyty nagrobne kradziono, wiele macew zostało przewróconych i połamanych. Pragnący zachować anonimowość jeden z byłych mieszkańców Mikołowa tak opisuje powojenne losy tej nekropolii: "Cały teren cmentarza był bardzo zaniedbany, a może raczej kompletnie zapomniany. Jeszcze kilka lat po wojnie było tam wiele nagrobków z prawdopodobnie bardzo drogich kamieni, które z biegiem lat "znikały". W pobliżu był dobrze prosperujący zakład kamieniarski i tajemnicą poliszynela było gdzie "zaopatruje się" w materiał. W latach sześćdziesiątych zostały już tylko nagrobki z piaskowca. Fragment cmentarza (front?) był wydzielony i umieszczona była tam mogiła więźniów z Oświęcimia, którzy zmarli w czasie ewakuacji obozu w styczniu 1945. Ta część była zadbana i pamiętam jako harcerze mieliśmy obowiązek porządkowania i składania kwiatów w tym miejscu. W domu grabarza, a raczej komórce przez lata mieszkała wielodzietna rodzina B. Ojciec rodziny był Cyganem i kilka razy zjeżdżały się tam cale tabuny, tradycyjne wozy i setki ludzi obchodząc przez kilka dni jakieś uroczystości (wesela?). Nas jako dzieci nic nie mogło powstrzymać, żeby tam zajrzeć, byliśmy zawsze chętnie przyjmowani, częstowani pieczenia z ogniska, chociaż po plecach zawsze przechodziły dreszcze, bo nie rozumieliśmy języka i zawsze zdawaliśmy sobie sprawę, że to wszystko dzieje się na cmentarzu".
W 1982 r. ostatecznie rozebrano rozgrabiony już w dużej mierze kamienny mur. Obrazu zniszczenia dopełniły kwaśne deszcze, które zaszkodziły przede wszystkim nowszym macewom.
W 1973 r. nekropolia mikołowska została wpisana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach do rejestru zabytków. W 1988 r. jej teren został uporządkowany i otoczony metalowym ogrodzeniem. Niestety nagrobki nie zostały objęte pracami konserwatorskimi, co grozi całkowitą utratą pozostałości po żydowskich mieszkańcach Mikołowa.
tekst: Małgorzata Frąckowiak
zdjęcia w powyżej: Maciej Śmieszny
informacje ze strony: http://www.kirkuty.xip.pl/mikolow.htm
------------------------
Waypoint: OP2BCD
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz